عناب؛ مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها

عناب از نظر طب قدیم ایران معتدل است. ابو علی سینا اعتقاد داشت که عناب کمی سرد است. از مواد تشکیل دهنده عناب می توان به ساپونین ها، فلاوونوئیدها، موسیلاژ(لعاب)، مواد قندی، ویتامین های A, B۲ و C، املاح مانند کلسیم، فسفر و آهن اشاره نمود.

در برگ عناب ماده ای به نام "زی زی فین" وجود دارد و در عصاره چوب عناب، اسید زی زی فیك و اسید زی زی فوماتیك وجود دارد. در ضمن عناب حاوی پکتین (به عنوان کلسیم پکتات) به عنوان فیبر محلول مؤثر در کاهش چربی و قند خون است. محتوای چربی کل میوه عناب بسیار کم است. نسبت اسیدهای چرب اشباع نشده به کل چربی در میوه عناب بالا است.

مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها در هر ۱۰۰ گرم عناب:
انرژی ۷۹ کیلوکالری
کربوهیدرات‌ها ۲۰/۲۳ گرم
چربی ۰/۲ گرم
پروتئین ۱/۲ گرم
آب ۷۷/۸۶ گرم
ویتامین آ معادل ۴۰ میکروگرم
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰/۰۲ میلی گرم
ویتامین ب۲ (ریبوفلاوین) ۰/۰۴ میلی گرم
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰/۹ میلی گرم
ویتامین ب۶ ۰/۰۸۱ میلی گرم
ویتامین ث ۶۹ میلی‌گرم
کلسیم ۲۱ میلی‌گرم
آهن ۰/۴۸ میلی گرم
منیزیم ۱۰ میلی‌گرم
منگنز ۰/۰۸۴ میلی گرم
فسفر ۲۳ میلی‌گرم
پتاسیم ۲۵۰ میلی‌گرم
سدیم ۳ میلی‌گرم
روی ۰/۰۵ میلی گرم

خواص و فواید عناب

عناب و دستگاه گوارش
عناب تقویت کننده دستگاه گوارش است و مطالعات بالینی، تأثیرات آن برای رفع مشکلات مختلف گوارش را نشان داده است. مصرف عناب به هضم غذا کمک کرده و در جلوگیری از نفخ موثر است و اشتها را زیاد می کند.

در زمان ابتلا به اسهال، عناب می تواند حرکات مربوط به دستگاه گوارش را کاهش دهد. مخلوط را با نمک و فلفل به عنوان هضم کننده مصرف کنید. جوشانده پوست درخت عناب داروی ضد اسهال است.
میوه خشک رسیده به عنوان ملین می باشد. حتی تاثیر آن برای کمک به درمان یبوست با مطالعات بالینی مختلف به اثبات رسیده است و به تمام افرادی که از یبوست رنج می برند توصیه می شود هر روز صبح یک تکه زنجبیل تازه و چند دانه عناب را در یک لیوان آب جوش قرار داده و پس از چند دقیقه این نوشیدنی را میل کنند.

کسانی که زخم معده و ورم روده دارند عناب را با هسته سائیده بعد از غذا یک قاشق چای خوری میل کنند.
کسانی که زخم روده و اثنی عشر دارند در طول روز ۵ دانه عناب آهسته مکیده بعد از اینکه کاملا نرم شد جویده میل کنند.

عناب آرام بخش است
عناب آرامش‌بخش و ضد بدخلقی است و در طب سنتی چین و کره از آن به عنوان دارویی که سبب کاهش اضطراب می‌شود و استفاده می‌کنند. عناب و هسته آن خواب آور است و بیخوابی را برطرف می کند. همچنین عناب خستگی شدید را برطرف می کند. هرگاه که احساس غمگینی کرده و گریه می کنید یک فنجان دم کرده عناب لبخند به لبهای شما می آورد. همچنین عناب حافظه را تقویت می کند.

فواید عناب در آسم، سرماخوردگی، سرفه و گلودرد
در طب سنتی ایران مصرف جوشانده عناب برای درمان سرفه، سرماخوردگی و آنفلوانزا و انواع گلودرد بسیار توصیه شده است. از آنجا که این میوه سرشار از ویتامین A و C و پتاسیم است، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و برای پیشگیری از سرماخوردگی مفید است.

چای عناب در شرق آسیا یک نوشیدنی بسیار گوارا محسوب می‌شود که به جلوگیری از سرماخوردگی نیز کمک می‌کند. اگر دچار سرماخوردگی شده‌اید و از خشکی سینه و سرفه رنج می‌برید، عناب داروی گیاهی مناسب و کارآمدی است. عناب دارای لعاب فراوان، پروتئین، مواد قندی و مقدار زیادی ویتامین C است. به علت لعاب‌دار بودن، این میوه برای درمان سرفه‌های خشک مفید است.
عناب و جوشانده آن، بدلیل داشتن لعاب زیاد نرم کننده سینه و ضد سرفه است و آسم وتنگی نفس و گرفتگی صدا را برطرف می کند. از جوشانده برگ عناب برای تسکین گلودرد و از عصاره آن برای درمان آن استفاده می‌شود.

یک شربت خوب مخصوص سرفه و سینه درد و خلط آور و ملین:
عناب + انجیر + کشمش + خرما از هر کدام ۵۰ گرم در یک لیتر آب جوشانده صاف نموده روزی ۳ فنجان میل شود.

جوشانده عناب گرفتگی صدا را برطرف می‌کند. به علاوه آسم و تنگی نفس را برطرف می‌کند.
برای تهیه جوشانده عناب:
۵۰ گرم عناب را در یک لیتر آب ریخته و بجوشانید تا حجم آن دو سوم شود. عصاره آن همراه با زنجبیل، شیرین بیان و نعناع آرام‌بخش عضلات گلو است.

برگ عناب، خاصیت تب بُر دارد. شربت عناب براي حصبه، درد سينه، سرفه و فشار خون مفيد مي‌باشد.
طرز تهيه شربت عناب:
۲۰۰ گرم عناب در يك ليتر آب پخته سپس دانه‌هاي آن را گرفته با ۷۵۰ گرم شكر مخلوط نموده بپزيد تا شربت شود.

خواص ضد سرطانی
عناب دارای خواص ضد سرطان است. عناب به علت داشتن ویتامین C و آنتی ‌اکسیدان، مانع از رشد و حرکت رادیکال‌های آزاد شده و در نتیجه به کنترل و جلوگیری از رشد تومور و سلول‌های سرطانی کمک می کند.
با توجه به مطالعات اخیر، عصاره عناب مهارکننده سلول‌های سرطان خون است.
برای درمان سرطان آب عناب را با کاهو بخورید.
چای عناب دارای ماده ضدسرطانی ساپونینز است. این چای باعث ترمیم بافت‌های آسیب دیده و تقویت عضلات می‌شود.

فواید عناب برای کبد
عناب مقوی کبد و صفرا بر است و به درمان برخی از بیماری‌های کبدی کمک می‌کند. مصرف عناب به طور معنی‌داری سطوح آنزیم‌های کبدی را کاهش می‌دهد. این آنزیم‌ها نشانگر آسیب بافتی هستند.
یافته‌های بافت شناسی نشان می‌دهند که این میوه اثرات محافظتی در برابر بیماری‌های کبدی دارد. عناب در درمان کبد چرب نیز مفید است.

کسانی که سنگ کیسه صفرا دارند عرق بیدمشک و عرق کاسنی را از هر کدام ۱۰۰ گرم و ۵۰ گرم عناب را در آنها خیس نموده، سپس صاف کنند روزی ۳ بار هر بار ۲ قاشق غذا خوری قبل از غذا میل کنند. عناب سردردهای ناشی از صفرا را از بین می برد.
آنهايي كه مبتلا به ورم كيسه صفرا مي‌باشند، ۱۰ عدد عناب را در یک استکان آب خيس كرده صاف نموده، صبح ناشتا ميل كنند.
براي درمان يرقان عناب + گل بنفشه + ترنجبين + شيرخشت را به مقدار مساوي مخلوط كنيد سپس با آب هندوانه ميل نماييد. اين دارو براي درمان يرقان بسيار مفيد است.

حفظ سلامت کلیه ها
عناب ادرار آور است و به دفع سموم از کلیه ها کمک می کند. همچنین برای درمان سنگ مثانه می توان از عناب استفاده کرد. اگر سنگ مثانه داريد ۳۰ عدد عناب را در يك ليوان آب شب خيس كرده صبح ناشتا به مدت هفت روز میل کنید.

فواید عناب در دیابت
مصرف عناب برای تنظیم قند خون مفید است. ترکیبات اتری موجود در عناب عامل مهار کننده‌ای در افزایش قند خون است. همچنین مقادیر پارامترهای بیوشیمیایی مانند قند خون، اوره، کراتینین، کلسترول سرم، تری‌گلیسیرید سرم، HDL، LDL، هموگلوبین و هموگلوبین گلیکوزیله را به طور قابل توجهی به سطح نرمال نزدیک می‌کند.

فواید عناب برای قلب و عروق
عناب خون ساز و تصفیه کنند ه خون است. عناب از بروز مشکلات قلبی جلوگیری می‌نماید. کاهش دهنده چربی خون است. عناب برای تصلب شرائین مفید می‌باشد و کاهش‌دهنده فشارخون است.
كساني كه فشار خون آنها بالاست ۵۰ گرم زرشك + ۵۰ گرم عناب را خوب نرم كرده هستة عنابها را جدا كرده با پودر زرشك مخلوط كرده بعد از هر غذا يك قاشق مرباخوري ميل كنند.
همچنین می توانید برای کاهش فشار خون، ۳۰ عدد عناب را در شير خيس نموده، صبح ناشتا با شير ميل كنيد. این دارو براي فشار خون بسيار مفيد مي‌باشد.

فواید عناب برای پوست و مو
عناب به علت دارا بودن انتی‌اکسیدان‌ها، روند پیری پوست را کاهش می‌دهد. عناب خون را تصفیه و سموم را از بدن دفع می‌کند و سبب روشنی پوست می‌شود. عصاره عناب دارای خاصیت رفع و کاهش چین و چروک و نیز رفع خشکی و قرمزی و رفع آفتاب سوختگی است.
عناب برای رفع خشکی و خارش پوست استفاده می شود.
برای رفع خارش بدن جوشانده عناب را با شکر شیرین کنید، میل شود. همچنین می توانید عناب خشک شده را با عسل مخلوط کرده در محل خارش و کهیر بمالید.
خوردن عناب بیماری پوستی گال یا جرب را کاهش می‌دهد. روزانه چند دانه میل کنید.
براي درمان كهير و خارش هاي پوستي ۱۰ تا ۵۰ عدد عناب (بستگي به سن فرد و شدت بيماري آن دارد) را كمي كوبيده، در یک لیوان آب جوشانده، صاف نموده و صبح ناشتا با سکنجبین مخلوط نموده و ميل شود.
استفاده از مغز این میوه در زخم‌ها و بریدگی‌ها، سبب سرعت بخشیدن به بهبود آن‌ها می‌شود. به علت داشتن اسیدآمینه های مهم، باعث بهبود روند زخم است. برای معالجه و التیام زخمهای کهنه، گرد ریشه خشک شده عناب را روی آنها بپاشید.
عناب ریشه موهای سر را تقویت می کند. پوست و ریشه درخت عناب را دم کرده و نوش جان کنید. ریشه عناب رشد موی سر را زیاد می‌کند.

مصرف عناب در بارداری
مصرف عناب در درمان نازایی مفید است. خوردن روزانه ۲ عدد عناب در دوران بارداری و مخصوصا در ماه دوم بارداری برای جنین مفید است. به جلوگیری از تهوع و استفراغ و برای تسکین درد‌های شکمی در دوران بارداری کمک می‌کند.

عناب چاق کننده یا لاغر کننده!
میوه عناب اشتها را زیاد می کند و چاق کننده است ولی برگ عناب برای کاهش وزن و برای درمان چاقی استفاده می شود.
برای کاهش وزن، یک مشت از برگ‌های عناب را در یک پیمانه آب بریزید و به مدت یک شب آن را خیس کنید و صبح روز بعد، قبل از این که چیزی بخورید آب برگ‌های خیس خورده را بخورید. این کار را به مدت یک ماه انجام دهید و شاهد تغییر وزن خود باشید.
شما با این رژیم، عضلات خود را افزایش می‌دهید و از چربی بدن کم می‌کنید و حذف چربی بدن، جزء اصلی از بین بردن چاقی است.

فواید دیگر عناب
عناب دندان‌ها را در برابر پوسیدگی مقاوم می‌سازد. براي درمان دندان درد سایيده عناب را در محل كرم خوردگي دندان بگذاريد.
جوشانده عناب برای کسانی که بواسیر دارند بسیار مفید است. کسانی که بواسیر دارند صبح ناشتا یک استکان آب جوشانده عناب به مدت ۴ روز میل کنند.
جهت مخملك عناب و ترنجبين را بجوشانيد و به مدت يك هفته كم كم به كودك بدهيد.
برای برطرف کردن ورم چشم، عناب را به چشم بمالید.

طرز استفاده از عناب

جوشانده عناب: ۵۰ گرم عناب را در يك ليتر آب ريخته و بجوشانيد تا حجم آن دو سوم شود.
جوشانده عناب و جو: ۱۴ دانه عناب را با ۲۵ گرم جو پوست كنده مخلوط كرده و در ۲ ليتر آب ريخته و آنقدر بجوشانيد تا جو باصطلاح شكفته شود و ۱/۵ليتر آّب باقي بماند. اين جوشانده را بگذاريد تا ته نشين شود. سپس روي آنرا برداريد و بنوشيد.
خيس كرده عناب: تعداد ۲۰ دانه عناب را با ۳۰ دانه مويز دانه گرفته و ۳۰ دانه سپستان و ۱۷ گرم شاخه گلدار بنفشه در نيم ليتر آب خيس كنيد و بگذاريد تا صبح بماند سپس آنرا صاف كرده و با ۵۰ گرم شير خشت و ۵۰ گرم ترنجبين مخلوط كنيد تا كاملا حل شود سپس قدري گلاب به آن اضافه كرده و بنوشيد.

مضرات و موارد منع مصرف عناب

عناب باعث ازدیاد ویتامین k در خون می‌شود و خون را سفت می‌کند. پس بهتر است کسانی که غلظت خون بالایی دارند از مصرف آن پرهیز نمایند.
عناب در اشخاص سرد مزاج تولید گاز و نفخ می کند. اینگونه اشخاص باید عناب را با شکر و مویز بخورند.
زياده روي در خوردن عناب باعث كم شدن شهوت و غرايز جنسي مي‌شود. عناب نیروی جنسی را کم می کند و بنابراین باید با غذاهای محرک مانند عسل خورده شود.
افرادی که از نفخ بیش از حد، انگل‌های روده‌ای و خلط بیش از حد رنج می‌برند، بهتر است قبل از مصرف عناب با پزشک مشورت کنند.

دانستنیهای بیشتر در مورد عناب

عناب (Jujube) که آن را خرمای قرمز یا خرمای چینی نیز می نامند، درختچه‌ای است بومی مناطق گرمسیر و خزان‌پذیر که به صورت مستقیم و یا کج و معوج رشد کرده و ارتفاعی بین ۵ تا ۱۰ متر پیدا می‌کند.
برگ‌های بیضی شکلش کشیده، بدون کرک و سبز براق بوده و حاشیه‌هایش دندانه‌دار می‌باشد.
گل‌ها سبز متمایل به زرد و بسیار کوچک بوده، قطرشان به ۵ میلی‌متر می‌رسد و دارای ۵ گلبرگ ناپیدا می‌باشند.
میوه‌های درخت بیضوی شکل و سفت بوده و طولشان به ۲–۳ سانتی‌متر می‌رسد.
عناب نارس سبز و لغزنده بوده و طعمی شبیه به سیب دارد که پس از رسیدن به رنگ قرمز تیره درآمده و چروک می‌خورد. میوهٔ عناب که هسته‌ای دراز و باریک دارد در پاییز به طور کامل می‌رسد. مزهٔ آن شیرین، خوراکی بوده و دارای خاصیت دارویی می‌باشد.

با توجه به کشت گستردهٔ عناب، رویشگاه اصلی این درخت به درستی مشخص نیست ولی چنین تصور می‌شود که خاستگاه طبیعی آن باید در آسیای جنوبی مابین لبنان، شمال هندوستان، شبه جزیره کره و جنوب و مرکز چین بوده باشد.
عناب به صورت ارقام اهلى و وحشى در ایران، افغانستان، چین، هندوستان والجزایر وجود دارد. عناب معمولاً توسط پاجوش، قلمه زدن وخواباندن ساقه ‏هاى جوان ازدیاد حاصل می ‏کند. لیکن براى اصلاح می‏ توان به کشت عناب از طریق بذر نیز اقدام نمود.
در روستاهاى بیرجند معمولاً عناب بیش از سنجد کشت می‏ شود چون میوه عناب بیش از سنجد طالب و قیمت دارد.
چوب عناب به رنگ قرمز خوش رنگ می‏باشد و به لحاظ رنگ قشنگ و سختى و استحکام فوق ‏العاده در ساخت مبلمان و اشیاى زینتى از قبیل مجسمه، عصا و نیز منبّت کاریها و دسته پیپ از آن استفاده می ‏شود.
عناب گل‏هاى زرد کوچک و زیادى ایجاد می‏کند که کمتر از ۱۰% آنها به میوه تبدیل می ‏شود، طبعاً شرایط سخت محیطى در ریزش بیشتر گل‏ها مؤثر می‏ باشد. میوه رسیده عناب قرمز و در حالت نارس به رنگ زیتونى می‏ باشد. گوشت میوه شیرین و زرد رنگ است.
یک درخت عناب در فضاى باز و مواظبت کافى ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم عناب می‏ دهد. بهتر است عناب بر روى درخت خشک شود تا از کیفیت بهترى برخوردار باشد، لیکن ترجیحاً پس از برداشت باید چند روزى در مقابل آفتاب قرار گیرد.

طرق مختلف استفاده از عناب در دنیا
در بریتانیا عناب را به صورت خشک‌شده و یا به صورت آب‌نبات‌های طعم‌دار همراه با چای عصر میل می‌نمایند.
در کره، چین و تایوان، شربت شیرین میوه عناب را مورد استفاده قرار می‌دهند.
در برخی مناطق از عناب برای تهیهٔ سرکه استفاده می‌شود.
در آفریقا از آن کیک درست می‌کنند.
عناب کنسرو شده و چای با طعم عناب نیز در جهان استفاده می‌شود اما در ایران، پاکستان و هندوستان، عناب را بیشتر به صورت خشک شده استفاده می‌نمایند.