گیاه سریش؛ خواص و فواید

سریش گیاهی است از دسته سوسنی‌ها Liliaceae با نام گیاهشناسی (Asphodelus albus). ریشه این گیاه ضخیم و لعاب‌دار است. این گیاه در نواحی کوهستانی و مرتفع می روید و فصل گل دهی آن از اواسط اردیبهشت ماه تا اواسط خرداد است.
مورد استفاده این گیاه بیشتر به دلیل چسبنده بودنش است اما کاربرد دارویی نیز دارد.

این گیاه، در درمان ناراحتی های کبد و معده موثر است.
سریش ضد عفونی کننده است.
سریش قاعده آور است.
در درمان ورم بیضه موثر است.
باعث تسریع در جوش خوردن استخوان های شکسته می شود.
از دانه های این گیاه، روغنی گرفته می شود که در بعضی از تصلب ‌های شریانی مورد استفاده قرار می گیرد.
برگ های سبز گیاه سریش که در گویش سربندانی به آن (گولک) می گویند، خوراکی است و از برگ ‌های این گیاه به عنوان سبزی خوردنی، تهیه بورانی و نرگسی، مصرف در آش و یا پختن نان مغز دار، استفاده می کنند.
ریشه این گیاه گرم و خشک است و برای یرقان، ناراحتی‌ های کبدی، خشونت حلق و ناراحتی‌ های معده از آن استفاده می کنند.
از ریشه ی این گیاه جوشانده غلیظی درست می کنند که برای درمان جوش‌ ها بسیار مفید می باشد زیرا خاصیت ضدعفونی کننده دارد.
از ریشه‌ های این گیاه که به صورت غدد پنجه ای است به عنوان چسب استفاده می شود.
ژل سریش (اینولین) در گروه پلی ساکارید ها قرار دارد.

دانستنیهای بیشتر در مورد سریش

سریش گیاهی است خودرو پایا با ساقه ضخیم به ارتفاع ۱ متر که دو گونه عمده مولد آن E.spectabilis و E.tordestanicus می باشد. سریش از خانوادهEremurus و جنس Asphodelaceae است.
همهٔ برگ‌های دراز و باریک گیاهان این جنس نیز بصورت مجتمع بزرگ برگ‌های قاعده ای نمایان می‌شوند. گل‌ها به رنگ‌های صورتی، سفید، زرد، مایل به سبز تا سبز متمایل به قهوه‌ای در طول یک خوشهٔ خیلی بلند و در روی یک ساقهٔ بی‌برگ قرار گرفته‌ اند.
میوه کپسول این گیاهان مدور و بعضی مواقع دراز است که در هنگام رسیدن با سه شکاف شکفته می‌گردد. داخل کپسول دانه‌های سه وجهی است که در بسیاری از گونه‌ها دارای پره‌های غشایی واضح است.
سیستم ریشه‌ای این جنس شامل یک ریزوم کوتاه ضخیم و راست چسبیده به تعدادی ریشه‌های کلفت شبیه به بازوان یک ستارهٔ دریایی است که از مشخصات بارز شناسایی این گیاه‌ است.

ظهور گیاه عموماً اواخر فروردین انجام شده، گلهای سریش اواخر اردیبهشت و خرداد ظاهر و بلافاصله بذر تشکیل می گردد. برگهای گیاه اوایل تیر ماه خشک می گردد. که در برخی مناطق در این مرحله برگها به مصرف تعلیف دام می رسد. زمان بهره برداری از گیاهان سریش از نیمه دوم خرداد شروع و تا دو ماه ادامه دارد.

محصول سریش شیره حاصل از جمع آوری و استخراج شیرابه ریشه غده ای تحت اثر فشار می باشد. ضخامت و تعداد این غدد بسته به شرایط اقلیمی و سن گیاه متفاوت بوده و با افزایش سن گیاه افزایش می یابد. شیره حاصل از استخراج غدد ریشه رنگی بوده که با پختن به سریش مصرفی صنایع و به رنگ سفید تبدیل می شود. شیرابه حاصل از گیاه سریش بعنوان چسب، صمغ و آهار استفاده می گردد.

ریشه گیاه سیریش، حاوی ۳۰% صمغ (مشتق اسید آرابینیک) می باشد، که از آن چسب خوبی تهیه می گردد. غده آن خشک و پودر شده بعنوان آهار برای اتو، شیرازه کتاب و غیره استــفاده می شود.

جنس سریش در حدود ۴۵ گونه دارد که قسمت اعظم آنها در افغانستان و تاجیکستان می‌رویند. در ایران تقریباً ۸ گونه از آن وجود دارد. گونه‌های چندی از جنس سریش جزو گیاهان پرورشی باغی محسوب می‌گردند. در بهار یا اوایل تابستان گونه‌های متعددی از آنها به عنوان گل‌های زینتی در گل‌فروشی‌های تهران به معرض فروش گذارده می‌شوند. ریشهٔ گونه‌های مختلف سریش در سابق و شاید در حال حاضر نیز در ایران برای ساختن چسب مورد استفاده قرار می‌گرفته‌ است.

گیاه سریش از جمله گیاهانی می باشد که از قدیم الایام در امور صنعتی و مصارف خوراکی استفاده می گردید. بهره برداری سریش در گذشته بسیار محدود بوده ولی با شناسایی موارد استفاده جدید و صنعتی از شیره آن و افزایش تقاضا شاهد روند گسترشی در مکانیزم و حجم برداشت آن بوده ایم.
این روند افزایشی اگرچه با ورود ترکیبات مشابه شیمیایی تا حدی کم شده، اما گسترش تقاضا، قیمت تمام شده نسبی و شاید اعتقاد به ثبات ترکیبات طبیعی در مقابل تولیدات صنعتی و شیمیایی موجب گسترش بهره برداری در رویشگاههای این گیاه همراه گردیده است.
لجام گسیختگی و بی برنامه گی در برداشت گیاه و عدم آشنایی با اصول بهره برداری علمی باعث نابودی بسیاری از رویشگاههای طبیعی و کاهش شدید کیفیت محصول شده است. نتیجه این امر علاوه بر نابودی و تخریب رویشگاهها، از دست رفتن بازار، موجب کاهش توان در آمدزایی این محصول بوده است.
برای حصول تولید پایدار بر مبنای توان موجود و اصل حفظ منابع طبیعی و گسترش رویشگاهها این گیاه و استفاده از این گیاه در طرحهای احیائی، شناسایی و تعیین ویژه گیهای حیاتی و وابستگی های این گیاه به شرایط اقلیمی و رویشگاهی ضروری است.