گیلاس؛ مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها

گیلاس طبیعتی سرد دارد و دارای ویتامین های A، B۱، B۲، C و مواردی چون کبالت منگنز، مس، قند، پروتئین، چربی، روی، ید، کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و اسید های آلی می باشد. گیلاس دارای چربی کم و فیبر زیاد است. چربی اشباع شده در گیلاس بسیار کم است. کلسترول و سدیم ندارد و از ویتامین C بالایی برخوردار است.

مواد تشکیل دهنده و ویتامین ها در ۱۰۰ گرم گیلاس:
انرژی ۶۳ کالری
کربوهیدرات ها ۱۶/۱ گرم
پروتئین ۱/۰۶ گرم
چربی ۰/۲ گرم
فیبر غذایی ۲/۱ گرم
فولات ۴ میکرو گرم
ویتامین ب۳ (نیاسین) ۰/۱۵۴ میلی گرم
ویتامین ب۵ (پانتوتنیک اسید) ۰/۱۹۹ میلی گرم
ویتامین ب۶ (پیریدوکسین) ۰/۰۴۹ میلی گرم
ویتامین ب۲ (ریبو فلاوین) ۰/۰۳۳ میلی گرم
ویتامین ب۱ (تیامین) ۰/۰۲۷ میلی گرم
ویتامین ث ۷ میلی گرم
ویتامین آ ۶۴۰ واحد بین المللی
ویتامین ای ۰/۰۷ میلی گرم
ویتامین کا ۲/۱ میکرو گرم
پتاسیم ۲۲۲ میلی گرم
کلسیم ۱۳ میلی گرم
مس ۰/۰۶۰ میلی گرم
آهن ۰/۳۶ میلی گرم
منیزیم ۱۱ میلی گرم
فسفر ۲۱ میلی گرم
روی ۰/۰۷ میلی گرم
بتاکاروتن ۳۸ میکرو گرم
لوتئین زاکسانتین ۸۵ میکرو گرم

خواص و فواید گیلاس

تمام قسمت ‏های این میوه یعنی گوشت، دم، هسته، برگ و ساقه آن در طب و صنعت استعمال دارد.

کاهش وزن با گیلاس
در عین حال که گیلاس بسیار مغذی است یک غذای کم کالری محسوب می‌شود. کسانى که براى کم خوردن و لاغرى متوسل به قرصهاى شیمیایى مى شوند مى توانند از گیلاس که یک میوه طبیعى است و مصرف آن اندام را متناسب مى کند کمک بگیرند، زیرا قرصهاى شیمیایى براى کم کردن اشتها اشخاص ‍ را لاغر مى کنند و براى سیستم اعصاب و دستگاه عروق و شریانها مضر و خطرناک است و اعصاب را تحریک کرده و بى خوابى مى آورد.
کسانى که مى خواهند از گیلاس براى لاغرى و تناسب اندام خود کمک بگیرند باید در ابتداى غذاى خود دویست و پنجاه تا سیصد و پنجاه گرم گیلاس بخورند و بعد منوى غذاى آنها نباید داراى مواد نشاسته اى مثل نان ماکارونى، برنج، حبوبات و نان شیرینى باشد.

درمان بی خوابی
محققان دريافته‌اند که گیلاس حاوي مقادير قابل ملاحظه‌اي ملاتونين است و وجود هورمون ملاتونين نيز براي داشتن يک خواب آرامش بخش ضروري است. هورمون ملاتونين در مغز ساخته مي‌شود و روي فاکتور خواب تاثير گذار است. ملاتونین موجود در گیلاس، سیستم عصبی را آرام کرده و استرس و تحریکات عصبی را کاهش داده و به درمان وضعیت‌های بی‌خوابی و سردرد کمک شایانی می‌کند.

جایگزین مسکن ها در از بین بردن درد و التهاب عضلات
علاوه بر منابع آنتی‌اکسیدان، گلرنگ موجود در گیلاس همانند یک عامل ضد التهابی عمل می‌کند. بنابراین، گیلاس به صورت بالقوه می‌تواند همانند یک سپر در مقابل بیماری‌های دردناک مزمن همانند التهاب مفاصل و دیگر بیماری‌های عضلانی عمل کند.
گیلاس فعالیت آنزیم سیکلواکسیژناز را محدود می‌کنند. این آنزیم‌ها مهم‌ترین ترکیبات در فرآیند التهاب و احساس درد می‌باشند. آنزیم سیکلواکسیژناز به وسیله بسیاری از داروهای مسکن نیز مهار می‌شود. در نتیجه می‌توان فعالیت ضد درد گیلاس را مطابق با استامینوفن، ایبوپروفن و ناپروکسن دانست.
به همین جهت است که خوردن گیلاس نشانه‌های موجود در بیماری‌های التهابی چون آرتریت و نقرس را کاهش می‌دهد.
نوشیدن آب گیلاس پس از ورزش کردن می‌تواند درد حاصل از کشیدگی ماهیچه‌ها را پس از انجام کارهای سخت و فعالیت های ورزشی تسکین دهد. یک لیوان آب گیلاس می‌تواند تنها چیزی باشد که بعد از یک جلسه ورزشی سخت به درد شما بخورد.

پیشگیری از سرطان
برخی از مواد شیمیایی موجود در گیلاس، همانند نجات دهنده های طبیعی در برابر بیماری سرطان عمل می‌کنند. از این گونه ترکیبات در گیلاس می توان از کوئرسیتین، الاژیک اسید و پریلیل الکل نام برد که اثرات موثر و قوی آنها در جلوگیری از روند شروع و گسترش سرطان اثبات شده است.

درمان آرتریت ،نقرس، رماتیسم، واریس و دردهای مفصلی
کسانى که ورم مفاصل و یا رماتیسم یا نقرس دارند، براى معالجه خود باید غذاهایی بخورند که ادرار را زیاد کند. یکی از این غذاهای افزایش دهنده ادرار گیلاس است.
بررسی‌ها نشان داده مصرف گیلاس سطح اسید اوریک خون را تنظیم کرده و موجب کاهش درد و جلوگیری از عود در بیماران مبتلا به نقرس می‌شود. گیلاس با جلوگیری از تورم و التهاب مفاصل درد بیماران مبتلا به آرتریت را نیز کاهش می‌دهد.
تحقیقات نشان می‌دهد مصرف روزانه ۶ عدد گیلاس می‌تواند جایگزین خوبی به منظور کنترل و درد ناشی از تورم بیماران باشد. این بیماران می‌توانند به جای این‌که مسکن مصرف کنند حداقل برای یک دوره ۳۰ روزه روزانه ۶ عدد گیلاس مصرف کنند.
بیماران باید توجه داشته باشند که بدون مشورت با پزشک داروهای خود را قطع نکنند اما یک دوره یک ماهه روزانه شش عدد گیلاس مصرف نمایند و نتیجه را با پزشک در میان بگذارند تا در مورد تغییر دوز داروهای مصرف آن‌ها تصمیم بگیرد.

دفع سموم و سنگ های کلیه، مثانه و سنگ صفرا
گیلاس برای کلیه‌ها مفید است و به دفع سموم از بدن کمک می‌کند. هر صد گرم گیلاس داراى دویست و پنجاه میلى گرم پوتاس است. پوتاس تاثیر زیادى بر افزایش ادرار دارد.
رژیم گیلاس براى کسانى که سنگ کلیه و یا سنگ صفرا و یا مثانه دارند، مانند یک عامل تخلیه و زهکشی در مجاری ادرار و لوله‏ های هاضمه کار می‏ کند و سنگ‏ ها را از بین می‏ برد.
جوشانده دم گیلاس برای دفع سنگ‏ های مثانه و تمیز کردن مجاری ادرار در طب تجربی مصرف دایمی دارد.

سلامت قلب

مصرف گیلاس برای کارکرد منظم قلب بسیار مفید است. گیلاس به دلیل داشتن منابع سرشار از منیزیم و پتاسیم، برای سلامت قلب و عروق بسیار مفید است و احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش می‌دهد.

زیبایی پوست
گیلاس سرشار از آنتی اکسیدان ها است و آنتی اکسیدانها، فرایند پیر شدن را بسیار کند می‌کنند. گیلاس حاوی ترکیبات پلی فنولیک فلونوئید است که با عنوان گلرنگ گلیکوزید خوانده می‌شود. خوردن گیلاس از پیری زودرس جلوگیری می‌کند. از گیلاس می‌توان به عنوان ماسک زیبایی استفاده کرد و چین و چروک‌های پوست را کاهش داد.
برای زیبا شدن پوست گیلاس را له کنید روی پوست بگذارید بعد از ۲۰ دقیقه پوست را بشویید. این کار خستگی پوست را از بین می‌برد. همچنین مکیدن صمغ درخت گیلاس رنگ چهره را باز می‌کند.

مناسب برای افراد مبتلا به دیابت
مصرف متعادل گیلاس به مبتلایان به دیابت توصیه می ‏شود؛ زیرا گیلاس میوه‏ ای است که نشاسته کمی دارد و قندش برای افراد دیابتی زیان بار نیست. قندى که گیلاس دارد از نوع لوولوز است که به راحتی جذب می شود.
کسانی که دیابت دارند می توانند در هفته چند وعده غذای خود را اختصاص به گیلاس دهند.

مصرف گیلاس در شیردهی
برخی میوه های فصل تابستان مانند گیلاس نفاخ هستند و موادی که تولید نفخ می کنند وارد شیر می شوند و باعث دل درد و نفخ شیرخوار خواهند شد.
افرادی که پس از مصرف میوه ها دچار نفخ می شوند، می توانند آب میوه را بگیرند و فیبر آن را نخورند.
همچنین برای رفع این مشکل می توان پس از مصرف میوه عرق نعناع خورد. البته عرق نعناع باید زمانی خورده شود که ترکیباتی که تولید نفخ می کنند، هنوز وارد شیر نشده باشند.

فواید دیگر گیلاس
گیلاس ملین است، خون را پاک و معده را نیز تمیز می ‏کند.
گیلاس ضد مسمومیت بکار می رود.
گیلاس براى سلامت چشم فوق العاده مفید است.
کسانى که تصلب شراین دارند و یا از کبد مى نالند و یا به یبوست مبتلا شده اند و یا در روده هاى آنها گاز جمع مى شود و غذا تخمیر مى گردد و هم چنین کسانى که املاح معدنى بدن آنها کم شده و یا بچه هایى که دیر رشد مى کنند، باید گیلاس بخورند.
برگ آن به صورت دم کرده برای درمان بیماری کلیه و کبد مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مصرف گوشت و مواد گوشتى خون را اسیدى مى کند و بهترین تعدیل کننده آن میوه ها از جمله گیلاس است. ترکیباتى که در گیلاس وجود دارد تعدیل کننده ph خون است زیرا خون باید به مقدار ۴/۷ قلیایى باشد.
گیلاس مسکن اعصاب بوده و با تولید هورمون شادی در بدن، احساس بهتری را در ما ایجاد می‌کند. همچنین گیلاس قوای فکری را تقویت می‌کند.
برای درمان برونشیت ۳۰ گرم دم گیلاس را در یک لیترآب سرد بریزید و به مدت ۵ دقیقه بجوشانید. سپس این جوشانده را به ۲۵۰ گرم گیلاس اضافه کنید و بگذارید دم بکشد آن گاه آن را صاف کرده در طول روز کم کم بخورید.
برای درمان یبوست ۲۰ تا ۳۰ گرم برگ درخت گیلاس را در یک لیتر شیر جوش جوشانده و به مدت ۲۰ دقیقه دم کنید. سپس صاف کرده با عسل شیرین کنید و روزی ۳ تا ۴ فنجان بنوشید.
کسانی که تصلب شرائین دارند، در فواصل غذا آلبالو و گیلاس را با هم بخورند.
گواتر مزمن با خوردن گیلاس تا حد زیادی کنترل می‏ شود.
کسانی که میگرن دارند، هنگامی که درد میگرن شروع می‌شود گیلاس را له کنید و روی پیشانی خود بگذارید.
دم گیلاس، سرفه را از بین می برد و در درمان بیماری های کلیوی و مثانه مفید است. برای این کار شما می توانید دم گیلاس را بخیسانید و بعد آن را بجوشانید که این جوشانده برای امراض بسیار مفید می باشد.

نکات مهم در مصرف گیلاس

گیلاس را باید قبل از غذا خورد تا با آن جلوى زیادى اشتها را بگیرد.
گیلاس را همیشه یک ساعت قبل از غذا بخورید.
خوردن گیلاس بعد از غذا باعث ایجاد جرم معده می‌گردد و نفخ هم می‌آورد.
اگر بعد از خوردن گیلاس آب خورده شود باعث نفخ معده می‌شود.
هیچ گاه بلافاصله بعد از نان و غذا گیلاس خورده نشود مخصوصاً نان و پنیر.

مضرات گیلاس و موارد منع مصرف آن

گیلاس اگر چه ملین خوبی است و یبوست را از بین می‌برد اما به دلیل داشتن طبیعتی سرد، مصرف زیاد آن باعث نفخ معده می‌شود.
خوردن گیلاس پس از غذا ایجاد کرم معده می کند.
خوردن گيلاس پس از غذا باعث سوء هاضمه و ورم معده مي شود.
با توجه به حساس بودن دستگاه گوارش کودکان، مصرف گیلاس توسط کودکان زیر ۳ سال خطر مسمومیت و ایجاد اسهال می‌کند.
مادران شیر ده نباید زیاد گیلاس و آلبالو بخورند! گیلاس نیز مانند آلبالو از جمله میوه های تابستانی است که نفاخ بوده و در مواردی که تولید نفخ می کنند وارد شیر می شوند و باعث دل درد و نفخ شیرخوار خواهند شد. برای رفع این مشکل می توان پس از مصرف میوه عرق نعناع خورد. البته عرق نعناع باید زمانی خورده شود که ترکیباتی که تولید نفخ می کنند، هنوز وارد شیر نشده باشند.

دانستنیهای بیشتر در مورد گیلاس

گیلاس میوه درخت گیلاس است که با دمی نازک و سبز رنگ به شاخه درخت اتصال می‌یابد. درخت گیلاس با نام علمی Cerasus avium، از گروه درختان خزان‌پذیر و برگ‌ریز است. این درخت ارتفاع کمی دارد و دارای شاخه‌های صاف بدون خار و قرمز مایل به قهوه‌ای است.

درخت گیلاس دارای برگ‌های سبز تقریباً درشت لبه‌دار می‌باشد. قبل از آن که درخت گیلاس‌ به بار بنشیند و میوه بدهد، بر روی شاخه‌های آن گل‌های کوچکی به رنگ سفید یا صورتی می‌رویند.

گیلاس دارای گونه‌های متعدد و در تمام ایران پراکنده است. از گیلاس علاوه بر مصرف به عنوان میوه خام، مربا و کمپوت ساخته می‌شود.
درخت گیلاس در هر نوع زمینی می‌روید و به رشد کافی می‌رسد اما زمین‌های رسی مرطوب یا زمین‌های خیلی خشک برای آن مناسب نیستند. برای کاشت درخت گیلاس باید توجه نمود که رو به جنوب یعنی نقاطی که در مقابل آفتاب قرار می‌گیرد، کشت نشود.

این گیاه احتمالاً از منطقه‌ای بین دریای سیاه و دریای خزر منشا گرفته است. ولی به نظر می‌رسد که در زمانهای قدیم آن را به اروپا برده باشند. بیشتر ارقام کشت شده آن در سرتاسر دنیا از اروپا منشا گرفته‌اند، ولی تعدادی از ارقام مهم، در مناطق گیلاس خیز محلی انتخاب یا اصلاح گردیده‌اند.

ترکیه، ایالات متحده آمریکا و ایران از عمده تولیدکنندگان میوه گیلاس در جهان هستند. ایران با تولید ۲۲۵ هزار تن (۱۲درصد تولیددنیا)، سومین تولید کننده گیلاس در جهان می‌باشد (بعد از ترکیه و آمریکا).

یکی از قطب‌های عمده تولید گیلاس در ایران، دشت کهریز ارومیه و شهرستان اشنویه (پایتخت گیلاس ایران) می باشند. از دیگر نقاط پرورش گیلاس در ایران می‌توان به اصفهان و منطقه خراسان اشاره نمود.
گیلاس‌هایی که در اصفهان پرورش می‌یابند، دارای دو رنگ زرد و قرمز کمرنگ می‌باشند اما گیلاس‌هایی که در خراسان به عمل می‌آیند، بسیار قرمز، درشت و پرگوشت هستند. در بخش‌هایی از استان تهران از جمله شهرستان دماوند نیز گونه‌های مرغوبی از گیلاس پرورش می‌یابد.